จักรพันธุ์ โปษยกฤต
ศิลปะและชีวิตยาวเท่ากัน…ไม่มีวันจบสิ้น

จานีน ยโสวันต์

ดิฉันรู้สึกยินดีที่ได้เขียนเกี่ยวกับอาจารย์จักรพันธุ์ โปษยกฤตและงานนิทรรศการที่
กำลังมาถึงในปีพ.ศ. 2561 ในการสัมภาษณ์ครั้งหนึ่งอาจารย์เคยกล่าวถึงเหตุผลที่
ท่านได้เรียนจิตรกรรมและประติมากรรมก็เพราะท่านรักศิลปะและประเพณีไทย การ
เขียนภาพ การปั้นรูป การแสดงโขน การแสดงหุ่นกระบอก ดนตรีพื้นบ้านไทย ท่าน
ยังมีความสนใจในการรำไทยอีกด้วย ตลอดระยะเวลากว่า 10 ปีที่ผ่านมา ความ
สนใจของท่านอยู่ที่การทำหุ่นกระบอกและการแสดงหุ่นกระบอกเพราะท่านได้สร้าง
และปรับปรุงแก้ไขการทำและวิธีเชิดหุ่นกระบอก นอกเหนือไปจากนี้การปั้น
พระพุทธรูปและการเขียนภาพเหมือนก็เป็นความถนัดของท่าน

มูลนิธิจักรพันธุ์ โปษยกฤตก่อตั้งขึ้นมาเพื่อสงวนและดูแลรักษาศิลปะไทยและ
ศาสนาพุทธ มีทีมงานศิลปินคอยบูรณะภาพเขียนฝาผนังในวัด ทำรูปปั้นสำริด
ซ่อมแซมตู้หนังสือโบราณ เฟอร์นิเจอร์ หุ่นกระบอกและเสื้อผ้าสำหรับหุ่นกระบอก
งานนิทรรศการหมุนเวียนจัดขึ้นเป็นครั้งแรกโดยศิลปินแห่งชาติ จักรพันธุ์
โปษยกฤติ จะจัดขึ้นในวันที่ 19 สิงหาคม – 25 ธันวาคม พ.ศ. 2561 ตั้งแต่เวลา
13.00 – 16.00 น. ที่มูลนิธิจักรพันธุ์ โปษยกฤต กรุงเทพมหานคร

จักรพันธุ์เริ่มการศึกษาที่โรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัยที่เป็นโรงเรียนเอกชน ด้วยความ
ที่เป็นเด็กที่มีพรสวรรค์ในการเขียนรูปมาก ท่านผู้บังคับการโรงเรียนจึงสนับสนุน
การเขียนรูปของจักรพันธุ์อย่างเต็มที่ ครั้งหนึ่งที่จักรพันธุ์อายุเพียง 9 ขวบ ท่านผู้
บังคับการโรงเรียนได้นำพาจักรพันธุ์พร้อมด้วยผลงาน “พระบรมสาทิสลักษณ์
สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ์” ที่จักรพันธุ์เป็นผู้เขียนขึ้นเข้าเฝ้า
ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาล
ที่ 9

ด้วยพรสวรรค์อันเป็นที่ประจักษ์โดยทั่วไปทั้งที่ยังมีอายุไม่มากนี้เองนี้เอง บิดาของ
เขาเลยพาไปพบกับท่านศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรีแห่งมหาวิทยาลัยศิลปากรเพื่อ
ฝึกฝนและรับการถ่ายทอดวิชาการเขียนภาพเมื่อจักรพันธุ์อายุได้ 16 ปี ต่อมาเมื่อ
เข้าศึกษาในรั้วมหาวิทยาลัยศิลปากร จักรพันธุ์เป็นนักศึกษาที่ได้รับทุนเรียนดีมา
ตลอดการศึกษาตั้งแต่ชั้นปีที่สองจนจบการศึกษาและเป็นที่รักของบรรดาเพื่อนพี่
น้องในมหาวิทยาลัยเป็นอย่างมาก

นอกเหนือจากทุนเรียนดีแล้ว อาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์ (ศิลปินแห่งชาติสาขา
ทัศนศิลป์ พ.ศ. 2528) ได้ให้คำชมเชยการทดลองโครงสีและองค์ประกอบใน
ผลงาน “พรานบุญจับนางมโนราห์” (นางมโนราห์เป็นนางกินรีซึ่งเป็นหนึ่งใน
สิ่งมีชีวิตในเทพนิยายไทยโบราณ) ว่าเป็นผลงานที่มีความคิดสร้างสรรค์เป็นเยี่ยม

นอกเหนือไปจากนี้ จักรพันธุ์ได้รับความสำเร็จในอาชีพตลอดช่วงระยะเวลาหลายปี
ที่ผ่านมา ดังจะยกตัวอย่างได้ดังต่อไปนี้ เช่น

- รางวัลเหรียญทองแดงจากการแสดงศิลปกรรมแห่งชาติ พ.ศ. 2508

- รางวัลเหรียญเงินจาการแสดงศิลปกรรมแห่งชาติ พ.ศ. 2508- 2516

- รางวัลผู้สนับสนุนดีเด่นในการอนุรักษ์มรดกไทยประจำปีพ.ศ. 2532

- ศิลปะดุษฎีบัญฑิตกิติมศักดิ์ สาขาประยุกต์ศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากรพ.ศ. 2537

- ได้รับการยกย่องเป็น 1 ใน 52 นายช่างเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์

- ได้รับการคัดเลือกให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ พ.ศ. 2543

ผลงานบางชิ้นของจักรพันธุ์สามารถพบเห็นได้ในสถานที่หลายแห่งในกรุงเทพ
และต่างจังหวัด ดังเช่น

- ออกแบบม่านเวทีศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย

- เป็นผู้รับผิดชอบดูแลซ่อมแซมหุ่นวังหน้าซึ่งเป็นสมบัติของชาติและได้
ทำการค้นคว้ารายละเอียดทุกขั้นตอน พิมพ์เป็นหนังสือหุ่นวังหน้า เมื่อปี
พ.ศ. 2540

- อำนวยการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดตรีทศเทพ กรุงเทพ

- อำนวยการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดเขาสุกิม จังหวัดจันทบุรี

ความสามารถของจักรพันธุ์เป็นที่ประจักษ์มาตลอดระยะเวลารวมกว่า 50 ปี
นอกจากจักรพันธุ์จะมีความเชี่ยวชาญในการเขียนภาพแล้ว ผลงานการประพันธ์
หนังสือก็สามารถเทียบได้กับนักเขียนที่มีชื่อเสียงหลายท่าน ผลงานหนังสือ
“ศศิวิมลท่องเที่ยว” มีผลตอบรับเป็นอย่างดีและได้รับรางวัลหนังสือท่องเที่ยว
เขียนเชิงสารคดียอดเยี่ยม

ปัจจุบันบ้านที่ทำงานของจักรพันธุ์ในซอยเอกมัยได้จัดตั้งเป็นมูลนิธิจักรพันธุ์
โปษยกฤต เพื่อเป็นแห่งรวบรวมสรรพวิชาเชิงช่างและเป็นสถานที่ที่รวบรวมผลงาน
ภาพเขียนของอาจารย์จักรพันธุ์ ทุกคนโดยเฉพาะอย่างยิ่งคนรุ่นใหม่สามารถศึกษา
ผลงานศิลปะอันยอดเยี่ยมและมีความภูมิใจในการสงวนรักษาสมบัติแห่งชาติให้กับ
คนรุ่นหลังสืบไป

ที่ควรนำมากล่าวถึงในที่นี้ก็คือผลงานหุ่นกระบอกของอาจารย์จักรพันธุ์ในชุดที่มีชื่อ
ว่าตะเลงพ่ายที่ท่านได้จัดทำขึ้นมาเป็นเวลาหลายสิบปีจนถึงปัจจุบัน หุ่นกระบอกที่
จักรพันธุ์สร้างขึ้นล้วนเปี่ยมไปด้วยจิตวิญญาณในความเป็นชาติไทยอย่างแท้จริง
หุ่นกระบอกทุกตัวมีความอ่อนช้อย วิจิตร สร้างขึ้นด้วยการประดับอัญมณีแท้เกือบ
ทั้งหมด ยังความตราตรึงใจแก่ผู้พบเห็น ผู้ได้ชื่นชมเป็นอันมาก หลายท่านที่ได้ชม
หุ่นชุดนี้ต่างพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า “งามวิเศษหาใดเปรียบ”

ในปีนี้จักรพันธุ์จะมีอายุ 75 ปี (วันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2561) มูลนิธิจักรพันธุ์
โปษยกฤต จึงมีมติเห็นชอบให้ทำการจัดแสดงผลงานเนื่องในวาระพิเศษอันเป็น
มงคลยิ่งนี้ โดยการแสดงครั้งนี้จะจัดแสดงในรูปแบบหลากหลาย มีการจัดแสดงทั้ง
ผลงานจิตรกรรม ประณีตศิลป์ และผลงานหุ่นกระบอก โดยจะเป็นนิทรรศการ
หมุนเวียนไปตามระยะเวลาอันสมควร ทั้งนี้ทั้งนั้นการแสดงผลงานของท่านในวาระ
อันพิเศษนี้เชื่อว่าจะยังประโยชน์ให้แก่ประชาชน นักเรียนนักศึกษาและประชาชน
ทั่วไปเป็นอย่างมากแน่นอน

จักรพันธุ์เคยกล่าวไว้ว่าเวลาช่างผ่านไปอย่างรวดเร็ว ไม่นาน เราก็แก่ เหมือนที่
ใครๆ พูดกันว่าศิลปะยืนยาวชีวิตสั้น…

สำหรับผมศิลปะและชีวิตยาวเท่ากันคือ ไม่มีวันจบสิ้น