|
เป็นเวลา 18 ปีที่ผ่านมาที่มีกิจกรรมอย่างต่อเนื่องที่วิหาร วรรณีในบริเวณวัดเจ็ด
ยอดจังหวัดเชียงใหม่ ดิฉันได้ติดตามโครงการภาพจิตรกรรมฝาผนังที่อาจารย์
เกรียงไกร เมืองมูล และทีมงานเริ่มต้นทำงานในวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2544
ทำให้ดิฉันนึกถึงเหตุการณ์อันน่าเศร้าที่ผู้ก่อการร้าย 19 คนจี้เครื่องบินสี่ลำ
เครื่องบินสองลำจากทั้งหมดพุ่งชนตึกเวิลด์เทรดเซนเตอร์ ที่มุมเล็กๆ มุมหนึ่งของ
ภาพจิตรกรรมฝาผนังในวิหาร วรรณีมีรูปวาดเครื่องบินชนตึกเวิลด์เทรดเป็น
สัญลักษณ์ที่ย้ำเตือนศิลปินเกี่ยวกับการเริ่มต้นโครงการ หลังจากที่ได้รับรางวัลเจ็ด
ครั้งเป็นเวลาเจ็ดปีต่อเนื่องดิฉันจึงขอกล่าวว่าอาจารย์เกรียงไกรเป็นบุคคงที่มีความ
มุ่งมั่น ในตอนต้นเดือนสิงหาคมพ.ศ. 2562 ดิฉันมีโอกาสกลับไปเยี่ยมวิหาร วรรณี
อีกครั้งจึงได้ทราบว่าโครงการภาพจิตรกรรมฝาผนังเสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้วแต่ยัง
ไม่ได้กำหนดวันส่งมอบงานอย่างเป็นทางการ
 |
ในบทสัมภาษณ์ อาจารย์เกรียงไกรยังกล่าวถึงโครงการอีกโครงการหนึ่งที่เขาได้
เริ่มทำในเดือนตุลาคมพ.ศ. 2561 โครงการมีชื่อว่า “การศึกษาและวิเคราะห์
เทคนิคสีฝุ่นภาพจิตรกรรมโบราณ กรณีศึกษา : วัดพระสิงห์และวัดบวกครกหลวง
จังหวัดเชียงใหม่” ดิฉันรู้สึกตื่นเต้นที่ได้ยินเกี่ยวกับเรื่องนี้เพราะว่าดิฉันคุ้นเคยกับ
วัดทั้งสองแห่งในเมืองเชียงใหม่ วัดทั้งสองแห่งมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่เก่าแก่
และน่าสนใจ นี่เป็นโครงการของคณะจิตรกรรมและสถาปัตยกรรม มหาวิทยาลัย
เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา เรายังได้พูดคุยเกี่ยวกับงานถอดแบบภาพจิตรกรรม
ฝาผนังทั้งสองแห่งที่คุณเกรียงไกรและทีมงานนักศึกษากำลังทำอยู่เพื่ออนุรักษ์
ภาพจิตรกรรมโบราณที่สร้างโดยช่างฝีมือรุ่นก่อนๆ
จากนี้ไปเป็นบทสัมภาษณ์
จานีน: อยากให้เล่าเรื่องเกี่ยวกับทีมทำงานของคุณที่ยังคงถอดแบบภาพจิตรกรรม
ฝาผนังของวัดพระสิงห์และวัดบวกครกหลวงในจังหวัดเชียงใหม่
เกรียงไกร: หลังจากเสร็จสิ้นโครงการจิตรกรรมฝาผนังที่วิหาร วรรณีในวัดเจ็ด
ยอด ผมคิดต่อไปถึงเรื่องภาพจิตรกรรมฝาผนังเดิมที่วัดพระสิงห์และวัดบวก
ครกหลวง คราวนี้เป้าหมายของผมคือการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังที่ศิลปินทำ
ไว้เมื่อหลายร้อยปีีก่อน
 |
เรื่องแรกผมอยากจะพูดเกี่ยวกับวัดพระสิงห์ ภายในวิหารลายคำซึ่งเป็นที่
ประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์ในปัจจุบันมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่น่าทึ่งจากนิทาน
ภาคกลางเรื่องเจ้าชายสังข์ทอง ที่กำแพงด้านเหนือและเรื่องสุวรรณ
หงส์ที่ผนังด้านใต้ แทนที่จะเป็นชีวประวัติของพระพุทธเจ้าหรือชาดกซึ่ง
สามารถพบได้ในเกือบทุกวัดในประเทศไทย นิทานชาดกเป็นเรื่องราวของ
พระพุทธเจ้าในอดีต สันนิษฐานได้ว่าภาพเขียนจิตรกรรมฝาผนังในวิหารลายคำ
สร้างขึ้นในสมัยเจ้าธรรมะลังกาซึ่งเป็นผู้ครองเมืองเชียงใหม่ (พ.ศ. 2356 -
พ.ศ.2364) เมื่อตัดสินจากรูปแบบการวาด ช่างฝีมือหลักที่ทำภาพจิตรกรรมฝา
ผนังของเจ้าชายแสงทองเป็นชาวจีนในขณะที่ช่างฝีมือหลักที่ทำภาพจิตรกรรมฝา
ผนังของเรื่องสุวรรณหงส์เป็นชาวไทใหญ่ นอกเหนือจากการศึกษาสีที่ใช้ในสมัย
โบราณแล้วเรายังถ่ายภาพจิตรกรรมฝาผนังในวิหารลายคำและทำการถอดแบบลง
ในกรอบผ้าใบขนาด 50x50 ซม. เนื่องจากมีการฟื้นฟูครั้งใหญ่เมื่อหลายสิบปีก่อน
คงจะเป็นเรื่องน่าเสียดายถ้าเราปล่อยให้ผลงานที่สวยงามสูญหายไปกับกาลเวลา
 |
ประการที่สอง วัดอีกแห่งในโครงการวิจัยนี้คือวัดบวกครกหลวงซึ่งต่างไปจากวัด
พระสิงห์ ต้นกำเนิดของภาพจิตรกรรมฝาผนังเหล่านี้มีความแตกต่างกันมากเพราะ
ช่างฝีมือล้านนามีหน้าที่รับผิดชอบในการวาดภาพจิตรกรรมฝาผนัง ภาพจิตรกรรม
ฝาผนังในวัดแห่งนี้ได้รับแรงบันดาลใจจากนิทานชาดกโดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องสิบ
ชาติก่อนหน้าของพระพุทธเจ้า จากทั้งหมดสิบเรื่อง มีหกเรื่องได้รับการคัดเลือก
และเขียนในตัวอาคารของวัด หลังจากวิเคราะห์สีและเทคนิคการวาดภาพเราจะ
เห็นได้ว่าเทคนิคนี้ค่อนข้างเหมือนกับที่เราใช้กันทุกวันนี้ สีส่วนใหญ่เป็นสีคราม
น้ำตาลแดงชาดดำขาวและทอง ยิ่งไปกว่านั้นฉากของธรรมชาตินั้นงดงามมาก
จานีน: อยากให้อาจารย์พูดถึงวิธีการดำเนินงานสำหรับโครงการนี้
เกรียงไกร: ในการศึกษานี้เราใช้วิธีการที่คล้ายกันสำหรับทั้งสองวัด ในขั้นตอนแรก
เราดูภาพเก่าของภาพจิตรกรรมฝาผนัง จากนั้นเราเปรียบเทียบองค์ประกอบทาง
ศิลปะบางอย่างเช่นโครงสร้างน้ำหนักสีเส้นวาดสีและองค์ประกอบ ในขั้นตอนการ
ปฏิบัติ พวกเราแต่ละคนใช้โทรศัพท์มือถือถ่ายภาพจิตรกรรมฝาผนังจากวัดทั้ง
สองเพื่อเป็นข้อมูลอ้างอิง พิมพ์ภาพเหล่านั้นลงบนกระดาษภาพถ่ายขนาด 4x6”
(10x15 ซม.) โดยใช้เครื่องพิมพ์อิงค์เจ็ทสีที่มีความละเอียดเหมาะสม ตีตาราง
ภาพถ่ายโดยใช้ดินสอในขนาด 1x1 ซม. ต่อหนึ่งช่องตาราง หลังจากนั้นเราก็
เตรียมโครงผ้าใบทำด้วยไม้ขนาด 50x50 ซม. โดยใช้วิธีโบราณ สำหรับขนาดที่
แม่นยำขนาด 1 ซม. ในภาพถ่ายสามารถปรับขนาดได้ในกรอบผ้าใบสูงถึง 5 ซม
ในอัตราส่วน 1: 5 ขั้นตอนการทำซ้ำเริ่มต้นจากที่นี่จนกว่าภาพถ่ายและเฟรม
ผ้าใบทั้งหมดจะถูกใช้จนหมดสิ้น ในขั้นตอนการสรุปผล ขั้นตอนก่อนหน้านี้ทั้งหมด
ถูกถ่ายภาพและบันทึกในวิดีโอคลิปเพื่อการวิจัยเช่นเดียวกับรายงานฉบับสมบูรณ์
ตั้งแต่ต้นจนจบถูกเขียนขึ้นเพื่อเผยแพร่ในภายหลังโดยการตีพิมพ์เป็นหนังสือ
จานีน: มีอะไรที่อยากบอกกล่าวให้ทราบอีกไหม
เกรียงไกร: ความสำคัญและคุณค่าของภาพจิตรกรรมฝาผนังจากวัดทั้งสองนั้นไม่
เพียง แต่เพื่อการอนุรักษ์ศิลปะและเทคนิคโบราณเท่านั้น แต่ทีมยังต้องการรักษา
จิตวิญญาณของบรรพบุรุษที่แสดงในภาพจิตรกรรมฝาผนังด้วย เมื่อมองภาพ
เหล่านั้นอย่างรอบคอบเราจะเห็นความคิดสร้างสรรค์ ความเชื่อ พุทธศาสนา
วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี และวิถีชีวิตของคนล้านนาในอดีตรวมถึงความ
ตั้งใจที่ซ่อนเร้นในภาพเขียน นอกจากนี้ยังสามารถมองเห็นแนวความคิดทางศิลปะ
ของพื้นที่น้ำหนักสีพื้นผิวโครงสร้างการทาสีการแกะสลักและสถาปัตยกรรมได้
อย่างชัดเจน ในปัจจุบันค่าเหล่านี้ทั้งหมดจะหายไปในอัตราที่รวดเร็ว เทคโนโลยีที่
ทันสมัยเป็นวิธีที่เราสามารถอนุรักษ์ศิลปะล้ำค่าเช่นนี้ได้ ในอดีตสีส่วนใหญ่มาจาก
สารธรรมชาติที่ไม่เหมาะสำหรับการเก็บรักษา เนื่องจากสภาพอากาศไม่ดีสามารถ
ทำลายพื้นผิวของภาพจิตรกรรมฝาผนัง ในการแก้ไขปัญหานี้เราต้องถ่ายรูปและทำ
สำเนาเพื่อใช้อ้างอิงโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันความไม่สอดคล้องและความไม่
ถูกต้องเนื่องจากความเข้าใจผิดเมื่อมีการเรียกคืนภาพจิตรกรรมฝาผนังผู้บูรณะ
ศิลปะจะเห็นการอ้างอิงก่อนที่จะพยายามเรียกคืนภาพจิตรกรรมฝาผนังที่เสียหาย
ไปสู่สภาพเหมือนเดิมในอดีต
 |
|
