|
มีความน่าสนใจทึ่ได้พูดคุยกับคุณสะอาด ถนอมวงศ์ ศิลปินไทยคนหนึ่งซึ่งดิฉัน
คอยติดตามผลงานมาหลายปี คุณสะอาดเป็นศิลปินอิสระที่ดิฉันชื่นชมและอยากจะ
เขียนเกี่ยวกับชีวิตและการทำงาน เดือนธันวาคม พ.ศ. 2559 คุณสะอาดตอบตกลง
ให้สัมภาษณ์และแสดงผลงานให้ดูบางส่วน สี่ปีต่อมาดิฉันมีโอกาสได้สัมภาษณ์
คุณสะอาดอีกครั้งหนึ่ง ช่างเป็นการเดินทางที่ยาวไกลจริงๆ
คุณสะอาด ถนอมวงศ์เกิดที่อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ประเทศไทย เรียนจบจาก
โรงเรียนเพาะช่าง คุณสะอาดเริ่มต้นอาชีพศิลปินด้วยการเป็นช่างเขียนโปสเตอร์
ภาพยนตร์ สอนวิชาศิลปะที่โรงเรียนสันติราษฎร จากนั้นจึงทำงานให้กับโรงแรม
โอเรียนเต็ลที่กรุงเทพ
หลังจากที่คุณสะอาดลาออกจากงานล่าสุดในปีพ.ศ. 2514 ในที่สุดเขาก็ได้งานที่
องค์กร USISในฐานะนักวาดภาพศิลปะและนี่คือจุดเริ่มต้นของชีวิตศิลปินเต็มเวลา
เมื่อเขาทำงานให้กับ USIS ประเทศไทยกับศิลปินอีกแปดคนเขามีความคิดในการ
สร้างงานศิลปะที่ดูน่าตื่นเต้นและเป็นอิสระเพราะเขาได้รับแรงบันดาลใจจากศิลปิน
ต่างประเทศที่วาดภาพม้าป่าได้เหมือนจริง
ในเวลานั้นสะอาด ถนอมวงศ์ ยังได้สร้างงานคอลเล็กชั่นภาพแนวเอ็กซ์เพรสชั่น
นิสต์ชุดแรกอีกเก้าภาพและและได้ตั้งชื่อหัวข้องานว่า "กลับคืนสู่อิสรภาพ" คอลเล็ก
ชั่นนี้จัดแสดงพร้อมกับภาพวาดจากศิลปินคนอื่นๆ ที่ศูนย์ AUA ในกรุงเทพเพื่อ
ส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐอเมริกากับประเทศไทย
ในตอนท้ายของงานนิทรรศการภาพเขียนทั้งหมดของคุณสะอาดไม่ได้ถูกขาย
ในขณะที่ผลงานของศิลปินคนอื่น ๆ ถูกขายไปหมด หนึ่งวันต่อมาความเห็นของ
นิตยสาร Bangkok World ปรากฏว่าได้รับคำชมและแนะนำคอลเล็กชั่นนี้ ดังนั้นใน
ที่สุดภาพวาดทั้งหมดจึงถูกซื้อไป
หลังจากนั้นคุณสะอาดทำงานในชุดภาพวาดอื่น ๆ อีกมากมายที่มีเนื้อหาแตกต่าง
กัน นอกจากคอลเล็กชั่นภาพวาดม้าแล้วคอลเล็กชั่น "ป่าในประเทศไทย"ยังเป็นที่
ต้องการของนักสะสมงานศิลปะ ยิ่งไปกว่านั้น คุณสะอาด ถนอมวงศ์ ได้สร้างคอล
เล็กชั่นภาพวาดดอกบัว ได้รับการยกย่องจากหลายๆ คนว่าเป็นศิลปินผู้บุกเบิกการ
สร้างดอกบัวไทยที่สวยงามและสมจริง
สำหรับชาวพุทธแล้วดอกบัวเป็นดอกไม้ที่ใช้เป็นเครื่องสักการะบูชาพระพุทธรูป
และพระสงฆ์ ดอกบัวยังใช้ในพิธีทางศาสนา
ต่อจากนี้ไปเป็นบทสัมภาษณ์
จานีน: อยากให้คุณสะอาดพูดถึงงานที่เคยทำมาก่อนหน้านี้
สะอาด: ในปีพ.ศ. 2512 ผมเคยทำงานให้กับองค์กรUSIS ประเทศไทย ในช่วง
เวลานั้นผมถูกจ้างให้เป็นนักวาดภาพประกอบเพื่อทำงานเกี่ยวกับการเขียนภาพ
เกี่ยวกับสงครามระหว่างสหรัฐอเมริกาและคอมมิวนิสต์ ผมวาดรูปโปสเตอร์มากมาย
เกี่ยวกับการต่อสู้กับคอมมิวนิสต์
จานีน: คุณสะอาดคิดอย่างไรกับ"หนังสือแคตตาล็อกงานศิลปะ" สำหรับงาน
นิทรรศการ
สะอาด: สำหรับศิลปินที่จัดงานนิทรรศการ หนังสือแคตตาล็อกงานศิลปะเป็นสิ่งที่
ค่อนข้างจำเป็น เกือบทุกครั้งที่ศิลปินทุกคะนมีแคตตาล็อกรวมภาพวาดที่ใช้สำหรับ
การจัดนิทรรศการ บางครั้งงานของผมไม่ได้รวมอยู่ในหนังสือแคตตาล็อกเพราะผม
ยังไม่พร้อมที่จะถ่ายรูปผลงาน
จานีน: อะไรคือแรงบันดาลใจของผลงานชุด"กลับคืนสู่อิสรภาพ"
สะอาด: วันหนึ่งผมไปห้องสมุดและพบช่างภาพต่างประเทศที่น่าสนใจ ผมจำชื่อ
เขาไม่ได้ เขาแสดงภาพถ่ายให้ผมดู ผมจำได้ว่าชื่อหนังสือภาพของเขาคือ "Wild
and Free" ภาพถ่ายเหล่านั้นแสดงให้เห็นภาพของม้าป่ามีขนที่ไม่ได้รับการตัด
แต่ง เมื่อดูรูปเหล่านี้ผมรู้สึกว่าโชคดีมากที่ได้เป็นอิสระ บังเอิญที่ว่าแนวคิดหลัก
ของฉันก็Wild and Free เหมือนกัน การเผชิญหน้าครั้งนี้ทำให้ผมต้องการวาด
ภาพม้าป่าอีกหลายภาพ ผมกลับไปที่แผนกสีใน USIS ซึ่งใช้เวลาหลายวันกว่าจะ
เสร็จสิ้นการวาดภาพทั้งหมดที่ผมต้องการ ต่อมาผมให้สัมภาษณ์และเปิดเผย
ภาพวาดทั้งหมดเก้าภาพของฉันให้กับนิตยสารศิลปะ "Bangkok World"
ผมมีความประทับใจกับเทคนิคการสลับสีของแจ็กสัน พอลล็อก เป็นแรงบันดาลใจ
ให้ผมอย่างมากสำหรับผลงานของตัวผมเองที่ลงในนิตยสาร เป็นรูปภาพของกลุ่ม
ม้าป่า สามารถมองเห็นแผงคอ หาง ลำตัวและขาม้าได้อย่างชัดเจน แต่หัวม้านั้น
เห็นไม่ชัดเจน นี่คือความตั้งใจของผม นอกจากนี้ผมได้สร้างผลงานเพิ่มเติมใน
แนวคิดที่คล้ายกันนี้เพื่อใช้จัดแสดงในนิทรรศการ
จานีน: ผลงานคุณสะอาดได้รับผลตอบรับอย่างไรบ้าง
สะอาด: ผลตอบรับดีมากเลยครับ แต่หลายคนติติงมาว่าผลงานชุดนี้ยังไม่สามารถ
แสดงความงามของม้าป่าได้ดีพอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการที่ม้าทุกตัวเป็นม้าป่า ใน
ผลงานชุดนี้ภาพเขียนส่วนใหญ่จะเกี่ยวกับกลุ่มของม้าป่าที่กำลังวิ่งอยู่ ผมตัดสินใจ
ที่จะทำหนังสือแคตตาล็อกของภาพวาดขุดนี้ ศิลปินที่เข้าร่วมทั้งหมดต่างเห็นด้วย
กับผม น่าเสียดายที่ไม่มีใครซื้อภาพวาดของผมในงานนิทรรศการ หลายคนบอกว่า
ม้าป่าในภาพเขียนของผมยังไม่สวยงามพอ
เช้าวันรุ่งขึ้นหลังจากการจัดนิทรรศการสิ้นสุดลง ผมกลับไปที่ทำงานของผมและ
พบว่างบประมาณของเจ้าหน้าที่ศิลปะถูกตัดออก ผมได้รับคำตอบจากชายคนหนึ่ง
ที่ภาพเขียนทั้งเก้าภาพที่ลงในนิตยสารได้รับคำชื่นชมมากมาย ต่างกล่าวกันว่างาน
ของผมกระตุ้นอารมณ์ของพวกเขา หลังจากนั้นภาพวาดทั้งเก้าภาพถูกจัดแสดงที่
ห้องสมุดของ AUA มีนักการทูตสหรัฐอเมริกาที่มาร่วมงานพิธีเปิด ภาพวาดทั้งเก้า
ถูกขายให้กับนักการทูตต่างประเทศที่เข้าร่วมนิทรรศการจนหมด
จานีน: นอกจากที่ USISคุณสะอาดเคยทำงานที่ไหนอีก
สะอาด: ผมเคยทำงานโรงแรมหลายแห่งในกรุงเทพ เคยเป็นศิลปินของโรงแรม
โอเรียนเต็ล เคยทำงานที่โรงแรมอินทรา
จานีน: คุณสะอาดมีหลักการทำงานศิลปะอย่างไร
สะอาด: ผมมักจะไม่เปลี่ยนหรือแก้ไขข้อผิดพลาดในภาพวาดของตัวเองและผม
มักจะยึดติดกับบางสิ่งบางอย่างในระยะหนึ่งที่ก่อนที่จะย้ายไปทำอย่างอื่น นอกจาก
ภาพม้าป่าผมยังต้องการวาดรูปป่าและดอกบัวในสระน้ำ ทั้งสามสิ่งสามารถอยู่ใน
ภาพวาดเดียวกันได้
จานีน: อยากให้คุณสะอาดพูดถึงงานนิทรรศการกลุ่มที่เคยเข้าร่วม
สะอาด: หลายปีที่ผ่านมาอาจารย์เปลื้อง เปลี่ยนสายสืบได้นำผลงานของผมไปจัด
แสดงร่วมกับศิลปินแห่งชาติสองคนคือ อาจารย์ถวัลย์ ดัชนีและอาจารย์ประเทือง
เอมเจริญ หม่อมราชวงค์คึกฤทธิ์ ปราโมทมาถึงพิธีเปิดและหยุดนิ่งที่ภาพวาดของ
ผมที่มีรูปม้าป่าหลายร้อยตัว
สำหรับงานนิทรรศการอีกงานหนึ่ง ผมมีโอกาสได้เข้าร่วมในงานนิทรรศการกับ
อาจารย์นพรัตน์ ลีวิสิทธิ์ อาจารย์ทวี นันทขว้าง อาจารย์สุเชาว์ ศรีคเณศ บุคคล
เหล่านี้ทุกคนเป็นครูที่ยอดเยี่ยมที่ผมสามารถเรียนรู้ได้อีกมาก สิ่งที่อาจารย์นพรัตน์
บอกมานั้นทำให้ผมเข้าใจในสิ่งที่ยังขาดอยู่ ท่านบอกกับผมว่าความขยันจะเป็นครู
ที่ดีที่สุดของผมและผมต้องพร้อมรับคำชื่นชมและคำวิจารณ์
จานีน: อยากให้คุณสะอาดเล่าถึงชีวิตส่วนตัว การศึกษา อาชีพการงาน
สะอาด: เมื่อตอน USISตัดงบประมาณของเจ้าหน้าที่ศิลปะ ลูกชายของผมยังเด็ก
มากและผมรู้สึกเบื่อที่จะทำงานเป็นครู นั่นเป็นเวลาที่ค่อนข้างลำบาก จากนั้นผมก็
ตัดสินใจที่จะเป็นศิลปินอิสระ ตอนแรกรายได้ของผมไม่เพียงพอสำหรับการเช่า
บ้าน แต่หลังจากนั้นไม่นานรายได้ของผมสามารถจ่ายค่าเช่าบ้าน ค่าอาหาร ค่าเล่า
เรียนสำหรับลูกชายของผมได้
สำหรับการศึกษาที่ผ่านมาของผม ผมใช้เวลาสามปีที่โรงเรียนเพาะช่าง หลังจาก
สำเร็จการศึกษาผมทำงานเป็นครูและต่อมาผมไปเข้าร่วมกองทัพจนกระทั่งยศของ
ผมขึ้นเป็นสิบเอก ผมพบผู้หญิงคนหนึ่งที่มาจากเขตสิบสองปันนา ตอนที่เธอมา
ขายของในงาน เธอแก่กว่าผมสองปี เราแต่งงานกันและมีลูกชายคนหนึ่ง
จานีน: คุณสะอาดมีเทคนิคการเลือกสีที่เหมาะสมกับงานหรือไม่
สะอาด: ตอนแรกผมยังไม่มีเทคนิคในการเลือกสีที่เหมาะสม ผมแค่เลือกสีที่ผม
ต้องการ วันหนึ่งอาจารย์นพรัตน์ถามว่าผมใช้สีอะไรและท่านก็ให้คำแนะนำกับผม
เกี่ยวกับการเลือกสีที่ถูกต้องและวิธีการใช้สี
หลังจากรู้เรื่องนี้ผมก็เลิกวาดภาพในเฟรมสีขาว ก่อนอื่นผมลงสีเป็นพื้นและใช้สีพื้น
กำหนดโทนสีโดยรวมสำหรับงานทั้งหมด ประการที่สอง ผมต้องเห็นจุดเริ่มต้นและ
จุดสิ้นสุดของการทำงานเพื่อกำหนดสีตามเป้าหมายทีละขั้นตอน ประการที่สาม
สำหรับผมการลงสีบนพื้นหลังสีขาวนั้นไม่ดีเพราะจะเห็นเส้นวาดได้ง่าย
การวาดดอกบัวนั้นไม่ได้แตกต่างจากการวาดรูปม้ามากนักเนื่องจากว่าผมใช้
แนวคิดเดียวกันในเรื่องการใช้สีแม้ว่าโทนสีจะแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง
จานีน: คุณสะอาดมีความคิดเห็นอย่างไรกับการขายภาพเพื่อแลกเงิน
สะอาด: ผมไม่ค่อยกังวลมากนักว่าภาพเขียนของผมมีราคาเท่าไหร่หรือว่าผมจะ
ขายรูปภาพไปได้กี่รูป ผมแค่มีความสุขที่จะทำสิ่งที่ผมรัก นอกเหนือจากการชี้นำ
จากครูที่ดีเช่นอาจารย์นพรัตน์ ผมพบว่าหลักการของศาสนาพุทธสามารถช่วยผม
ให้บรรลุเป้าหมายในการทำงานศิลปะให้เสร็จ สิ่งเหล่านี้เรียกว่าอิทธิบาท 4 ซึ่ง
ประกอบด้วย ฉันทะ (ความพอใจ) วิริยะ (ความเพียร) จิตตะ (ความเอาใจใส่) และ
วิมังสา (การพิจารณาใคร่ครวญ) หลักการทั้งสี่นี้สามารถใช้ได้กับเกือบทุกอย่าง
|
