ศิลปะสถาน
ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์
  จานีน ยโสวันต์

ศิลปะสถานตั้งอยู่ในอำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแก่น

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ที่มาของศิลปะสถาน ค่อนข้างน่าสนใจ ที่นั่น ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ เป็นศิลปินที่ดิฉันรู้จัก (และติดตามมาหลายปีด้วยความแปลกใจ) ซึ่งเป็นจุดที่เขาวาดฝัน ดึงพลังจากการทำงาน ทั้งประติมากรรม การวาดภาพ การออกแบบ และการจัดนิทรรศการเดี่ยวมากมาย มารวมไว้ที่นี่

ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ เป็นศิลปินที่ ติดดินมาก แต่วิธีการทำงานของเขาแผ่
ขยายออกไป เขาไปทำงานคนเดียวหรือทำงานเป็นทีมตามสถานที่ต่างๆ ทั่ว
ประเทศไทย ชีวิตนักเรียน ในโรงเรียนมัธยมแห่งหนึ่งในอำเภอที่เรียกว่า โรงเรียน
ชุมแพศึกษา จังหวัดขอนแก่น ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ เริ่มเป็นนักเรียนดีเด่นที่ชอบ
ดนตรีพื้นบ้านจน ได้เข้าควบคุมวงดนตรีที่ชื่อว่าทีมแคน ซึ่งเป็นเครื่องดนตรี เป่า
เป็นเมาท์ออร์แกนของไทยอีสานที่มีท่อซึ่งมักจะทำจากไม้ไผ่เชื่อมต่อกับโพรงไม้
เครื่องดนตรีชนิดนี้จะใช้ไม้ซางขนาดต่าง ๆ ประกอบกันเข้าเป็นตัวแคน แคนเป็น
เครื่องเป่ามีลิ้นโลหะ เสียงเกิดจากลมผ่านลิ้นโลหะไปตามลำไม้ที่เป็นลูกแคน การ
เป่าแคนต้องใช้ทั้งเป่าลมเข้าและดูดลมออกด้วย จึงเป่ายากพอสมควรและแคนมี
หลายขนาด ถือเป็นเครื่องดนตรีชนิดหนึ่งที่ให้เสียงไพเราะ เป็นเอกลักษณ์
เฉพาะตัว สร้างเสียงประสานได้ในตัวเองเนื้อแข็งขนาดเล็กที่มีโพรงเพื่อเป่าลม

แคน เป็นเครื่องมือประจำชาติของลาว ดนตรีแคน เป็นส่วนสำคัญของชีวิต
ชาวลาวที่ส่งเสริมครอบครัวและสังคม เวลานั้น ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์  เป็นผู้นำ
วงดนตรีแคน ที่มีนักเรียนในวงแคน มากกว่า 200 คน และได้มีโอกาสเรียนกับครู
สอนศิลปะที่เป็นศิลปินสร้าง วัด ความสนใจของเขาทำให้เขาทำงานหนัก

ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีและปริญญาโทจาก
มหาวิทยาลัยศิลปากร กรุงเทพฯ ประเทศไทย เขาเริ่มทำงานเมื่ออายุ 19 ปี
ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545-2551 ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ ได้เดินทางไปทำงานที่วัดต่างๆ
ในภูมิภาคต่างๆ ของประเทศไทย เขาสัญญากับตัวเองว่ามาจากจิตใจที่เรียกร้อง
มากขณะเดินทางไปทำงานที่วัด และพบว่า การเป็นช่างฝีมือร่วมกับชาวบ้าน
พระภิกษุ และสามเณรในวัดต่างๆ ไม่ใช่เรื่องง่าย เริ่มจากการที่ ห่มสวรรค์ อู่ม่าน
ทรัพย์ เป็นนักออกแบบและช่างฝีมือเป็นผู้นำของชาวบ้าน พระพุทธรูปคอนกรีต
และทรายละเอียด (ขนาดไม่ต่ำกว่า 2 เมตรเรียกว่าพระพุทธรูปองค์ใหญ่) เขาเริ่ม
จากการขายภาพเขียนระหว่างเรียนมหาวิทยาลัยเพื่อหาทุนหมุนเวียนและเดินทาง
ไปสร้างพระพุทธรูปสำหรับวัดหลายร้อยแห่ง ดิฉันถามเขาว่าได้เงินมาจากไหน
เพราะหลายๆ คนไม่คิดค่าแรงหรือเดินทางไปทำงานให้กับ ศาสนสถาน  "ต้อง
ทำงานกับชาวบ้าน พระเณรที่ไม่เคยเรียนศิลปะมาก่อน" เขายิ้มบอกดิฉันว่าเขา
เป็นหัวหน้าทีมสร้างผลงานและมีโอกาสสอนชาวบ้าน รังสรรค์ช่างฝีมือท้องถิ่นมา
ทำงานร่วมกันด้วยความห่วงใย เริ่มจากทุกข์ใจเมื่อเริ่มงาน และความสุขร่วมกัน
เมื่องานเสร็จเรียบร้อยอย่างสวยงาม และเมื่อความสามารถเป็นที่ยอมรับ ตัวแทน
วัดต่างๆ ก็จะติดตาม เรียกร้องให้มาออกแบบและทำงานตามสถานที่ต่างๆ ใน
ประเทศไทย เป็นเวลาโดยรวมถึง7 ปี

ประการหนึ่งที่งานทุกอย่างเป็นไปด้วยดีเพราะผมปฏิบัติธรรม

ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ เคยทำเวิร์คช็อปกับศิลปินแห่งชาติ เช่น อาจารย์
ถวัลย์ ดัชนี อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ และศิลปินที่มีชื่อเสียงท่านอื่นๆ อีก
มากมายสำหรับประสบการณ์ของตัวเอง เขาต้องการเรียนรู้จากการคิดเชิงวิเคราะห์
ของผู้ใหญ่ที่เป็นศิลปิน ห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ เป็นผู้ฟังที่ดีและเป็นเพื่อนร่วมงาน
ที่ดี กับทุกคน เขากล่าวกับดิฉันว่า ถือว่าช่วงเวลานั้นเป็นโอกาสทองในชีวิตของ
เขา และเขาต้องการให้ศิลปินรุ่นพี่ได้รู้จักเขาอย่างจริงจัง

ต่อไปนี้เป็นบทสัมภาษณ์ระหว่างดิฉัน และห่มสวรรค์ อู่ม่านทรัพย์ ในขณะที่ ที่
ผลงานศิลปะของเขาที่สร้างเพื่อ ศิลปะสถานเริ่มเป็นรูปเป็นร่างบนที่ดิน เนื้อที่
ประมาณ 22ไร่ ซึ่งเขาได้ซื้อที่ดินผืนใหญ่ด้วยเงินของเขาเอง

JY. โครงการปัจจุบันของคุณคืออะไร?ตั้งอยู่ที่ไหน มีวัตถุประสงค์อะไร?

HU. ศิลปะสถานคือสถานที่ที่ผมสร้างขึ้น และและผมตั้งชื่อนี้เอง มีเจตนา ที่จะ
ใช้ที่ดิน และสิ่งปลูกสร้างต่างๆ มีไว้สำหรับให้ผู้สนใจงานศิลปะและศิลปินที่จะมาดู
หรือทำเวิร์คช็อป ฝึกงาน แลกเปลี่ยนความรู้ทางศิลปะร่วมกัน เพื่อ สร้างคนรุ่นใหม่
ให้มีโอกาสร่วมสร้างงานศิลปะในเวลาที่เหมาะสมในอำเภอชุมแพ จังหวัด
ขอนแก่น ประเทศไทย

JY. กรุณาเล่าความคิดเห็น เกี่ยวกับความหมายของศิลปะไทยในความเห็นส่วนตัว
ของคุณ  คุณต้องการอธิบายอะไรเกี่ยวกับแนวคิดของคนที่ทำงานเพื่อศาสนามา
โดยตลอด

HU. มีจุดเปลี่ยนทางศิลปะในความคิดของผม เมื่อเข้าโรงเรียนและเข้า
มหาวิทยาลัย การเรียนรู้ในขณะนั้นเป็นหลักการของการเรียนรู้การพัฒนาภายนอก
ของบุคคลจากวิชาต่างๆ ทั้งในด้านศิลปะและทางวิทยาศาสตร์ แนวทางการเรียนรู้
ก่อนดำเนินการตามรูปแบบการศึกษาแบบตะวันตกซึ่งนักเรียนได้รับความพอใจ
และมีอารมณ์ร่วม และจากแบบจำลองที่สวยงามซึ่งเป็นที่นิยมและเป็นที่ยอมรับ
สิ่งที่ได้เรียนรู้และเห็นมาย่อมโดดเด่นสะท้อนความรู้สึกและอารมณ์ต่อการมองเห็น
และเป็นสากลและเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวาง

ผลงานพุทธศิลป์ในทางตะวันออก กลับเป็นเรื่องเกี่ยวกับจิตวิญญาณที่ออกมาจาก
ปรัชญาของศาสนาซึ่งเป็นเรื่องของจิตใจ ไม่เพียงแต่หลักพุทธศิลป์ในประเทศ
ไทยเท่านั้น จีน ทิเบต ญี่ปุ่น พม่า ลาว เท่านั้น แต่ยังเป็นหลักการของ
พระพุทธศาสนาโดยไม่คำนึงถึงนิกายใดๆ จากประเทศไหนก็ได้ แบบที่ผมเห็น
พัฒนามาจากภายในกายและจิตใจ Art of the East ถูกนำไปใช้กับต้นกำเนิดของ
ชีวิตทั้งหมด

JY. ช่วยเล่าความสุขของคุณกับงานสร้างสรรค์ที่ทำมาช้านานและแตกต่างไปจาก
เดิมอย่างสิ้นเชิง ตัวอย่างเช่น ดิฉันเคยเห็นเมื่อคุณวาดภาพพระพุทธเจ้าหรือทำ
ประติมากรรม คุณทำให้ผู้ชมยิ้มได้ทันทีด้วยรูปแบบแปลก ๆ ที่แตกต่างจากที่อื่น
มาก

HU. นอกจากงานประติมากรรมและภาพเขียนที่ผม ทำมาช้านานและขายออกไป
แล้ว งานผมส่วนใหญ่ใช้งานเหล่านี้บริจาคเพื่อช่วยเหลือวัด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
เพื่อช่วยในการศึกษาของเด็กๆ ในโรงเรียน ซึ่งผมทำมานานมาก โดยตลอดและมี
ส่วนช่วยเหลือสังคมอย่างมาก และผมเป็นคนที่ไม่คิดมากเกี่ยวกับงานและคนที่ผม
รู้จัก

การสัมภาษณ์ คราวนี้ ผมมาตอบคำถามเช่นนี้  เป็นครั้งแรกนะครับ การเสียสละทำงานอย่างหนักเป็นเวลานาน ทำให้ผมเข้าใจโลก เข้าใจชีวิต ถึงการตั้งราคางานของผมเอง ค่อนข้างสูง ผมไม่เคยใช้ช่องทางนี้ แสร้งทำเป็นว่าต้องช่วยเหลือผู้คน

ผู้ที่สนใจงานของผม ซึ่งส่วนหนึ่ง เป็นชาวต่างชาติกลับมาซื้องานของผมซ้ำแล้ว
ซ้ำอีก จนกระทั่งต่อมาผมปฏิเสธที่จะรับเงินของนักสะสมเหล่านั้น และถ้าผม รู้ว่า
พวกเขาชอบงานประติมากรรมหรือภาพวาดของผมอย่างไร ผมมักจะมอบให้พวก
เขาฟรีและเราก็มีมิตรภาพที่ดี ผมพอใจเป็นแบบอย่างในสังคมเช่นนี้ นี้ ลูกค้าเองก็
มีน้ำใจมาก พวกเขาพยายามเสนอบางสิ่งเพื่อช่วยเหลือผม และพบว่า นอกจากนี้
เขาเหล่านั้น ตั้งใจแน่วแน่เมื่อเห็นผม ทำงานและทุกอย่างเกี่ยวกับมิตรภาพ นัก
สะสมงานศิลปะของผม ที่มาจากสิงคโปร์และญี่ปุ่น พวกเขารักและเข้าใจพุทธ
ศิลป์ตลอดจนได้ ไปช่วยวัด สร้างพระพุทธรูปเมื่อตอนที่ผม ยังเรียนอยู่ใน
มหาวิทยาลัย งานศิลปะของผม ถูกขายเพื่อนำเงินไปช่วยวัด

การสร้างพระพุทธรูปแต่ละองค์ ใช้ปูนคอนกรีต พระพุทธรูปองค์เดียวไม่ต่ำกว่า 13
ถุง รวมทั้งการใช้แรงงานชาวบ้านและพระสามเณรที่ไม่มีประสบการณ์เรียนศิลปะ
เงินใช้ทำงานถูกขัดข้องอยู่ตลอดเวลา

ถ้าทำงานไม่เสร็จก็เราจะรู้สึกหมดหวัง หมดกำลังใจ รู้สึกอนาถใจ ขอยกตัวอย่าง
ผลงานในอดีตผู้ใหญ่บ้าน บ้านสบเป๊าะ ต.แม่ทะ อ.แม่ทะ จ.ลำปาง
เขาบอกว่าเขาติดตามงานของผมมาหลายปีแล้ว ไม่เพียงแต่งานประติมากรรม แต่
ยังรวมถึงภาพวาดด้วย สามเณรมาช่วยผมออกแบบวาด ประตูทางเข้าและวิหาร
ชั้นใน เสร็จงานก็สร้างความสุขและรอยยิ้มของชาวบ้าน เรามีความสุขด้วยกัน

JY. คุณต้องการบอกอะไรเกี่ยวกับโครงการศิลปะ ที่ดิฉันยังไม่รู้อีกบ้าง

HU. ที่ศิลปะสถาน ผมมีโครงการสร้างที่เรียกว่า สิม ในภาคอีสาน อุโบสถเล็กๆ
ในภาษาอีสานมีลักษณะเป็นรูปธรรม สิมเป็นสถานที่พบปะแสดงผลงาน ของ
ช่างฝีมือ สิมอีสานมีขนาดเล็ก แต่สัดส่วนลงตัวพอดี สวยงาม ทรงสี่เหลี่ยม มี
ลวดลายตกแต่งบนฐาน ตัวอาคาร และด้านบน และผมเรียนเชิญผู้มีฝีมือ ทักษะใน
การออกแบบและวาดภาพภายนอก

ที่เคยเห็นมา การออกแบบจะเป็นเรื่องราวการสอนธรรมะแก่ญาติธรรมผนังชั้นนอก
ที่จะเป็นอัตลักษณ์ของสิม อีสาน โชคดีมากท่านแรก ที่ผมได้รับความกรุณา เชิญ
ท่านแรกมาออกแบบ ตกแต่ง สิม  คือ ศาสตราจารย์ เกียรติคุณปรีชา เถาทอง
ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ เป็นคนแรกที่จะมาวาดภาพ สิมอีสานของศิลปะ
สถาน

สิม เป็นเขตสงฆ์ที่มี พระพุทธรูปอยู่ภายใน ถือว่าอุโบสถที่ศักดิ์สิทธิ์และบริสุทธิ์
และเป็นสถานที่แห่งความงาม