อาจารย์ ลาวัณย์ อุปอินทร์
 ศิลปินแห่งชาติ
สตรีไทยคนแรกที่ได้รับรางวัลศิลปินแห่งชาติ
สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม)

  จานีน ยโสวันต์

นับเป็นโอกาสอันดีที่ดิฉันได้มีโอกาส สัมภาษณ์ อาจารย์ ลาวัณย์ อุปอินทร์
ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) พ.ศ. 2559 ท่านเป็นศิลปินหญิงคน
แรกที่ได้รับการยกย่องชูเกียรติให้เป็นศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ที่มีความโดด
เด่น

ตั้งแต่สมัยเป็นนักเรียนโรงเรียนศิลปะศึกษา ซึ่งเป็นโรงเรียนเตรียม ของ
มหาวิทยาลัยศิลปากร ท่านเป็นบัณฑิตหญิงคนแรกที่สำเร็จการศึกษาระดับ
ปริญญาตรี จากคณะจิตรกรรมและประติมากรรม มหาวิทยาลัยศิลปากร ท่านเป็น
นักศึกษาของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี และมีโอกาสทำหน้าที่เป็นครูผู้ช่วยสอนของ
ท่าน และได้ร่วมงานเป็นอาจารย์ที่คณะจิตรกรรมและประติมากรรม ตั้งแต่เรียนอยู่
ชั้นปีที่ 4 จนกระทั่งเกษียณอายุ มหาวิทยาลัยได้เชิญท่านเป็นวิทยากรที่คณะ
มัณฑนศิลป์อย่างต่อเนื่อง นักเรียนทุกรุ่นที่เรียนกับอาจารย์ลาวัณย์ อุปอินทร์ จะ
เคารพและชื่นชมอาจารย์เป็นอย่างมาก

อาจารย์และทำงานหนัก ทุกครั้งได้เปิดสตูดิโอและแกลลอรี่เป็นศูนย์การ
เรียนรู้ให้นักศึกษาได้ทำกิจกรรมวาดภาพตลอดทั้งเดือน ท่านยังคงทำงานวาด
ภาพทุกวัน หลายคนสนใจนิทรรศการและผลงานของ อาจารย์สมโภชน์ อุปอินทร์
สามีผู้ล่วงลับของท่าน

ต่อไปนี้คือบทสัมภาษณ์:

JY. กรุณาเล่าเกี่ยวกับวัยเด็กและการศึกษาของท่านในวัยเยาว์

LU. ดิฉันเกิดในปี พ.ศ. 2478 เป็นบุตรสาวคนหนึ่งในแปดคนของ
พลเรือโทศรี ดาวราย และ ม.ร.ว.อบละออ สุบรรณ ดิฉันเป็นลูกสาวคนที่สี่ แม่ของ

ดิฉันเป็นครูที่โรงเรียนสตรีวัดระฆัง ในปี พ.ศ. 2494 ดิฉันอยู่ชั้นม.7 ในวันนั้นมีการ
จัดแสดงศิลปะแห่งชาติที่มหาวิทยาลัยศิลปากร ดิฉันรู้จากเพื่อนของพี่ชายว่าจะมี
การเปิดเรียนที่มหาวิทยาลัยให้นักเรียนเข้าเรียนวิชาศิลปะในปีแรก ดิฉันรู้สึก
ตื่นเต้นมากเมื่อได้พยายามและค้นพบตัวเองว่า ดิฉันอยากเรียนศิลปะ แต่
วันสอบได้ ดิฉันต้องขออนุญาตจากแม่ ทีแรกแม่ไม่ยอม ที่บ้านไม่รองรับเลย
เนื่องจากต้องเสียเวลาเรียน ม.7 เป็นเวลาหนึ่งปี แต่ดิฉันต้องการเลือกเส้นทาง
ชีวิตนี้ด้วยตัวเอง ดิฉันยืนยัน ในที่สุด ครอบครัวของดิฉันก็ยอม ดิฉันตั้งใจเรียน
และทำงานหนัก ทุกครั้งดิฉันเป็นอันดับหนึ่งในทุกการสอบที่ดิฉันได้ทำ
ในปี พ.ศ. 2497 ดิฉันเข้าเรียนคณะจิตรกรรมและประติมากรรมของ มหาวิทยาลัย
ศิลปากร เวลานั้น มีนักศึกษาชาย 35 คน และนักศึกษาหญิง 5 คน ดิฉันเป็นลูก
ศิษย์ของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี และเป็นล่าม เพราะอาจารย์ศิลป์พูดภาษาไทยไม่
ชัด และเป็นผู้หญิงคนแรกของประเทศไทยที่สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีจาก
คณะจิตรกรรมและประติมากรรมที่มหาวิทยาลัยศิลปากร อาจารย์ศิลป์ พีระศรีจึง
แนะนำให้เลือกเรียนประติมากรรม เพราะดิฉันได้ผลการเรียนดีด้านประติมากรรม
ท่านอาจารย์ กล่าวว่าศิลปินที่สร้างอนุสาวรีย์ขนาดใหญ่ของผู้คนจะต้องทึ่งใน
ความสามารถของศิลปิน ยิ่งถ้าคนรู้ว่ามาจากผู้หญิง

น่าเสียดายที่ดิฉันเป็นโรคหอบหืด เลยต้องเปลี่ยนไปเรียนการวาดภาพแทน

เมื่อดิฉันอยู่ปีห้า ดิฉันสอนการวาดภาพทางทีวี ช่อง 4 บางขุนพรหม ซึ่งตอนนั้นมี
เพียงช่องเดียว กับการสอนวาดรูป
ดิฉันได้รับแรงบันดาลใจจากเด็กๆ หลายคนที่สนใจเข้าเรียนวิชาศิลปะที่
มหาวิทยาลัยศิลปากร แต่สิ่งที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในชีวิตของดิฉันคือ การถวายงานรับใช้
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์
พระบรมราชินีนาถ

JY. กรุณาช่วยเล่าถึงงานของท่านในฐานะศิลปินในรัชกาลที่9 และสมเด็จพระนาง
เจ้าสิริกิติ์

LU. เริ่มด้วยงานมหกรรมศิลปะแห่งชาติ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรม
ราชกุมารี ทรงเป็นประธานเปิดนิทรรศการศิลปะแห่งชาติสิริกิติ์ สมเด็จพระราชินี
เสด็จไปดูงานแล้วทรงบอกว่าพระองค์ ไม่รู้อะไรเลยจนกระทั่งพบภาพวาดรูป
มารดาของดิฉัน (ม.ร.ว. อบละออ สุบรรณ)
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถทรงทอดพระเนตรภาพนี้แล้วตรัสกับ
ท่านว่าน (หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์) ว่างานสวยมาก รูปนี้เหมือนคุณหญิง
คุณนาย หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ ถามว่าฝ่าบาทต้องการพบจิตรกรหรือไม่ ทันที
ที่ดิฉันมาถึง สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ตรัสว่า "โอ้ ฉันคิดว่าจิตรกรเป็นผู้ชาย ฉันไม่
คิดว่า เธอเป็นผู้หญิงและเป็นครูด้วย ลาวัณย์ ฉันเป็นแฟนเธอมานานแล้ว"
ตอนนั้นดิฉันจัดโปรแกรมสอนวาดรูปอยู่ที่ รายการช่อง 4 บางขุนพรหม เป็นที่รู้จัก
ค่อนข้างดี สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงเป็นแฟนคลับ ทรงเป็น
แฟนรายการเขียนรูปประกอบละคร และเราดีใจกัน และมีความสุขมาก

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ตรัสว่า
พระราชินี ชอบฝีมือของอาจารย์ลาวัณย์ จึงทรงมีพระราชดำรัสให้วาดภาพพระ
ราชวงศ์สี่รูป หลังจากที่วาดภาพเสร็จแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรง
ประทานเงินให้ห้าหมื่นบาท ในสมัยก่อนเป็นเงินจำนวนมาก ตอนนั้นราคาทองแค่
บาทละ 400 เท่านั้น ดิฉันเลยนำเงินมาสร้างบ้านอุปอินทร์ หลังนี้

JY. กรุณาเล่าเกี่ยวกับคู่สมรสของท่าน อาจารย์ สมโภชน์ อุปอินทร์

LU. สมโภชน์ อุปอินทร์เป็น อาจารย์ มหาวิทยาลัยศิลปากร เขานั่งอยู่ห้อง
เดียวกับดิฉัน รู้จักกันเป็นเวลา 10 ปีแล้ว ดิฉันพบว่าเขากำลังวาดภาพที่ดูเหมือน
ตัวดิฉัน เป็นเด็กสาวยืนถือดอกกุหลาบ

คุณรู้หรือไม่เมื่อดิฉันพบภาพที่แอบวาดนั้น อาจารย์สมโภชน์ อุปอินทร์ไม่ใช่คน
รวยแต่เป็นคนเก่ง ดิฉันรู้สึกชอบเขาแล้วได้ตกลงจะแต่งงานกับเขา
แม้ว่าอาจารย์สมโภชน์ อุปอินทร์ จะเลือกเรียนประติมากรรมที่มหาวิทยาลัย
ศิลปากร แต่ผลงานส่วนใหญ่เป็นภาพเขียน สามีของฉันเป็นที่รู้จักในฐานะผู้นำ
ของลัทธิเขียนภาพแบบ คิวบิสม์ ในประเทศไทย

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชชอบงานของอาจารย์สมโภชน์
มาก สมัยนั้นดิฉันเคยทำงานที่ราชสำนักในงานศิลปกรรมแห่งชาติ ดิฉันพบ
ภาพเขียนสองภาพที่ซื้อมาในนามของจิตลดา ตัวแทนของมูลนิธิ จิตรลดาบอก
ดิฉันทันทีว่าพระองค์ได้ทรงซื้อมาแล้ว เป็นภาพวาดสองชิ้นเป็นศิลปะแบบ คิวบิสม์
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงตรัสผ่านอาจารย์ศิลป์ พีระศรีว่าบุคคลนี้จะประสบ
ความสำเร็จ เวลาผ่านไป สักพักดิฉันก็เรียนถามพวกผู้ใหญ่ในวังว่าอยากดูงานของ
อาจารย์สมโภชน์ไหม ต่อมาเราได้จัดจัดนิทรรศการสำหรับพระองค์ที่เสด็จมา
ทอดพระเนตร เป็นการส่วนพระองค์
อาจารย์ สมโภชน์ อุปอินทร์เป็นศิลปินและทำงานด้านศิลปะสมัยใหม่ที่ไม่ค่อยได้
จัดแสดงในประเทศไทย แต่เป็นที่รู้จักและยอมรับในต่างประเทศ
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติสิงคโปร์ร่วมกับศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรมปอมปิดูร์จัด
นิทรรศการ "Reframing Modernism" ประจำปี2559 โดยคัดเลือกผลงานของ
อาจารย์สมโภชน์ทั้ง 6 ชิ้นมาจัดแสดงร่วมกับผลงานของศิลปินที่มีชื่อเสียงระดับ
โลก เช่น Pablo Picasso, Henri Matisse, Marc Chagall
ดิฉันกับ บุตรชายเดินทางไปสิงคโปร์ในฐานะวิทยากรเพื่อให้ผู้เข้าชมนิทรรศการ
ทราบถึงประวัติผลงาน

อ.สมโภชน์ อุปอินทร์ ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2557 อายุ 79 ปี แต่ทาง
ครอบครัวยังคงจัดงานแสดงให้ชมเป็นประจำทั้งในและต่างประเทศ

***

House of UPA-IN เปิดให้บริการเป็นแกลลอรี่ สตูดิโอ และแหล่งเรียนรู้
ยินดีต้อนรับผู้ที่สนใจในงานศิลปะเมื่อทุกอย่างเข้าที่ และปลอดภัย
จากโรคระบาดทุกคนสามารถมาเยี่ยมชมได้