ศรัณ สุวรรณโชติ
เจิงล้านนา รำมวยล้านนาโบราณ
ในภาคเหนือของประเทศไทย
  จานีน ยโสวันต์

เป็นเรื่องราวความทรงจำดีๆ ที่การกลับมาของกิจกรรม ประเพณี และ
การแสดงพื้นบ้านล้านนากลับมารุ่งเรืองก่อนวิกฤตโควิด-19 เป็นเวลาเกือบสอง
ทศวรรษแล้วที่ดิฉันได้กลับไปใช้ชีวิตที่เชียงใหม่และสนใจศิลปะและวัฒนธรรม
ซึ่งเป็นที่คุ้นเคยในวัยเด็กของดิฉัน หลายมหาวิทยาลัยได้จัดงาน นิทรรศการ
อนุรักษ์ มีการจัดกิจกรรมร่วมกับหอศิลป์ของมหาวิทยาลัยในท้องถิ่น จัดทำขึ้นเพื่อ
จัดแสดงผลงานของครูและนักเรียนสำหรับบุคคลภายนอกและนักเดินทางจาก
ต่างจังหวัด ไม่มีอะไรเกิดขึ้นได้หากขาดความร่วมมือจากองค์กรท้องถิ่นและ
คณาจารย์ที่ร่วมมือกันสร้างคน สร้างงาน นำความรู้มาแลกเปลี่ยนจาก
มหาวิทยาลัยสู่ช่างฝีมือชาวบ้านในงานและประเพณีการร้องรำและการแสดงโดย
ได้รับการสนับสนุนจากอำเภอ จากจังหวัด จากมหาวิทยาลัยตลอดจนการ
ท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยและภาคเอกชน

ในภาคเหนือ สังคมล้านนาโบราณมีศูนย์กลางเหมือนสถาบันพระมหากษัตริย์
กษัตริย์มีอำนาจสูงสุดในการปกครอง ราชวงศ์ล้านนานั้นเรียบง่าย กษัตริย์ไม่มี
บทบาทเป็นเทพ พระมหากษัตริย์มีพระนามตามท้องที่ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ไม่มี
คำราชาศัพท์ในอาณาจักรล้านนา

เจิง หรือ ฟ้อนเจิง (ฟ้อน หมายถึง ท่าร่ายรำ) เป็นนาฏศิลป์ล้านนาโบราณใน
ภาคเหนือของประเทศไทยและเป็นต้นแบบของมวยไทยล้านนา ฟ้อนเจิงเป็น

การแสดง ที่สะท้อนรูปแบบศิลปะและวัฒนธรรมของชาวไทยภาคเหนือที่เปิดเผย
เรื่องราวของศิลปะการป้องกันตัว สมัยก่อนผู้ชายล้านนามักจะพยายามเรียนรู้
"เจิง" เพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการปกป้องตนเองด้วยรูปแบบและอิริยาบถที่
แข็งแกร่งและสง่างาม

ศรัณ สุวรรณโชติ ได้ดำเนินการนำรำมวยล้านนาโบราณในภาคเหนือของประเทศ
ไทย ตลอดจนสืบสานประเพณีและวัฒนธรรมของไหว้ครูที่ใครๆ ก็ต้องการเห็นการ
แสดงเหล่านี้ให้คงมีอยู่ และได้จัดพิธีไหว้ครูมวยตามโรงเรียนต่าง ๆ และครูดาบ
ซึ่งได้รับการฝึกฝนมาโดยตลอด เรามักจะเห็นเขาเป็นสัญลักษณ์ของงาน โดดเด่น
ด้วยการแสดงแสงสีเสียงในงานลอยกระทง ยี่เป็งล้านนาที่ดำเนินการร่วมกับงาน
ของจังหวัดที่มีมายาวนาน ตลอดจนเทศกาลศิลปวัฒนธรรมเชียงใหม่2560-2562

ต่อไปเป็นบทสัมภาษณ์ของดิฉันและ คุณศรัณ สุวรรณโชติ

JY. ช่วยเล่าถึงความเป็นมาของโฮงเฮียน สืบสานภูมิปัญญาล้านนา

SS. ในช่วงต้นปี 2540องค์กรต่างๆ รวมทั้งหน่วยงานราชการส่วนท้องถิ่น ภาค
ธุรกิจ สถาบันการศึกษา นักเขียน ศิลปิน กลุ่มศิลปะและวัฒนธรรม เอ็นจีโอ และ
องค์กรชุมชนได้ปรึกษาหารือและเห็นพ้องกันว่าควรประสานงานกับทุกกลุ่มเพื่อ
เข้าร่วมกิจกรรม เพื่อสืบสานศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยร่วมกันจัด
งาน "สืบสานล้านนา" ในช่วงต้นเดือนเมษายนของทุกปีเป็นเวลา 5 ปีติดต่อกัน
โดยหวังว่าจะมีส่วนสนับสนุนในการพัฒนาวัฒนธรรมท้องถิ่นตามวัฒนธรรมและภูมิ
ปัญญาท้องถิ่นร่วมกันต่อไปในอนาคต

ด้วยความพยายามขององค์กร ชุมชน กลุ่มท้องถิ่น รัฐบาล และธุรกิจส่วนตัว มีการ
ส่งเสริมและสนับสนุนอย่างต่อเนื่องสำหรับการสืบทอดในบางชุมชนและการจัด
งาน "สืบสานล้านนา" มีขึ้นในเดือนเมษายนของทุกปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2540เพื่อสืบ
สานภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีอยู่เพื่อความต่อเนื่องและมีกิจกรรมการเรียนรู้ที่
หลากหลาย

พระพุทธพจนวราภรณ์, จันทร์ กุสโล์ (พระธรรมดิลก) วัดเจดีย์หลวง จ.เชียงใหม่ ได้ให้
แนวคิดว่า "การสืบสานวัฒนธรรมภูมิปัญญาล้านนาให้เกิดผลนั้นด้วยการจัดงานสืบ
สานล้านนาเพียงปีละครั้งไม่อาจบังเกิดผลได้ มันต้องต่อเนื่อง"

คณะกรรมการจัดงานมรดกล้านนามาปรึกษาและเห็นพ้องต้องกันว่าโครงการต้อง
ดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง สืบสานภูมิปัญญาชาวบ้านล้านนา จึงเป็นที่มาของการ
ก่อตั้ง "โฮงเฮียน สืบสานภูมิปัญญาล้านนา" ที่ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2543และได้จัด
กิจกรรมรวบรวมความรู้ พ่อแม่ ครูบาอาจารย์ และปราชญ์ท้องถิ่น เพื่อส่งต่อความรู้
และภูมิปัญญาให้เด็กๆ และคนในท้องถิ่นที่สนใจ นักเรียนมาเรียนรู้และสืบสานภูมิ
ปัญญาท้องถิ่นในด้านต่างๆ อีกทั้งยังเป็นการพัฒนาองค์ความรู้ท้องถิ่นที่มีรูปแบบ
ที่หลากหลาย คนรุ่นใหม่สามารถดำเนินต่อไปได้ในระยะแรก คณะกรรมการและ
ผู้ดำเนินการได้ประสานงานกับผู้ปกครองและครูผู้สอน

ผู้รอบรู้ในท้องถิ่นสอนภูมิปัญญาด้านต่างๆ และรับนักศึกษาและผู้สนใจเรียนรู้ภูมิ
ปัญญาชาวบ้านด้านต่างๆ เช่น การทอผ้า การตัดกระดาษ การทำตุง การทำโคม
ไฟ ดนตรีพื้นบ้าน นาฏศิลป์พื้นบ้าน ภาพวาดล้านนา อาหารพื้นเมือง การแกะสลัก
เครื่องจักสาน ประติมากรรม ฯลฯ

JY. ช่วยเล่าประวัติชีวิตของคุณ ให้ดิฉันและผู้อ่านรู้ว่าคุณได้เข้ามาเป็นผู้นำและมา
สอน การแสดงพื้นบ้านที่เชียงใหม่ และหลายจังหวัดในภาคเหนือ ได้อย่างไร

SS. ผมเกิดวันที่6 มีนาคม 2523 ตั้งแต่วัยเด็ก ผมอาศัยอยู่กับพ่อแม่ที่หมู่บ้านสัน
โป่ง อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ขณะนั้น ยังเป็นแบบบ้านในชนบทอีกด้วย แม้
จะอยู่ไม่ไกลจากตัวเมืองเชียงใหม่เพียงสิบกิโลเมตร มีทุ่งนากว้างสุดลูกหูลูกตา มี
วัวเทียมเกวียน มีทุ่งนา มีควายไถนา แต่ตอนนั้นครอบครัวของผม มีรถยนต์ใช้
แล้ว มารดาของผมเป็นข้าราชการกระทรวงเกษตร  บิดาของผม รับราชการเป็น
ข้าราชการเป็นอาจารย์ใหญ่ของโรงเรียนในพระบรมราชูปถัมภ์ โรงเรียนของคุณ
พ่ออยู่บนภูเขา ไกลจากบ้านเราในอำเภอแม่ริม

ชีวิตนักเรียนของผมในโรงเรียนอนุบาลที่ในจังหวัดเชียงใหม่ เดินทางมาเรียนใน
เมือง ชื่อโรงเรียนดาราวิทยาลัย เป็นโรงเรียนภายใต้มูลนิธิแห่งสภาคริสตจักรใน
ประเทศไทย ที่มีประวัติก่อตั้งเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2421เดิมเป็นโรงเรียนที่รับ
นักเรียนหญิงในจังหวัดเชียงใหม่ แต่เด็กผู้ชายได้รับอนุญาตให้เรียนเฉพาะ ชั้น
อนุบาลในสมัยที่ผมได้เข้าเรียน เท่านั้น

โรงเรียนประถมศึกษา  และมัธยมศึกษาตอนต้นของผมก็ได้ ย้ายไปเรียนที่
โรงเรียน โรงเรียนปรินส์รอยแยลส์วิทยาลัย สังกัดสำนักงานพันธกิจการศึกษา
มูลนิธิแห่งสภาคริสตจักรในประเทศไทย

ในเวลานั้น ชีวิตครอบครัวและสังคมของผมเริ่มเปลี่ยนจากวัยเด็ก เพื่อให้มีโอกาส
ผู้ใหญ่จะพาไปวัดในช่วงวันหยุดและไปวัดกับผู้ใหญ่ในวันพระ และวันหยุด

นักขัตฤกษ์ วันหยุดราชการเป็นวันสำคัญ ได้มีโอกาสออกจากบ้านไปพบอาจารย์
สอนศิลปะต่าง ๆ ที่วัด ที่จัดงานมากมาย โลกทัศน์ของผมในเวลานั้นชัดเจนขึ้น
เรื่อยๆ เกี่ยวกับสิ่งที่ผมสนใจ

ตอนอายุประมาณ 10-11 ขวบ ผมก็เริ่มฝึกมวยที่บ้านของลุงซึ่งมีค่ายมวยอยู่ คุณ
ลุงฝึกฝนให้อย่างหนักและเตรียมผมให้เป็นนักมวย

ผมสนใจในการออกแบบและศิลปะ ต่อมาจึงเลือกเรียนต่อที่คณะเทคนิค
สถาปัตยกรรม ที่วิทยาลัยเทคนิคภาคพายัพ  ซึ่งต่อมาได้ก่อตั้งเป็นมหาวิทยาลัยที่
มีชื่อเรียก ว่า มหาวิทยาเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา (RMUTL)

เมื่ออายุประมาณ 15 ปี ผมได้มีโอกาสเรียนมวยเจิง และฟ้อน เจิง ซึ่งเป็น

ต้นกำเนิดของมวยทางภาคเหนือ โดยเริ่มจากการฝึกต่อสู้ประชิดตัว มันยากมากที่
จะหาสถานที่เรียน ครูชื่อคำ กาไวย์ เปิดสถานที่สอน ผมจึงไปเรียนกับเขา
ลักษณะของการศึกษาที่ได้มา ไม่ชัดเจน อาจเป็นเพราะผมยังเป็นเด็ก ผมจึง
อดทนมาก สิ่งที่ชอบคือฟ้อนเจิง

แต่ความจริงก็คือผมยังอยากเรียนและต้องการค้นคว้าต่อไป จากตัวผมเองที่มี
พื้นฐานในการเรียนมวยมาก่อน  ในช่วงเวลานี้ในวิทยาลัยมีงาน มรดกทางศิลปะ มี
ขบวนพาเหรดซึ่งความรู้ที่ได้รับจากนอกวิทยาลัยที่ผมนำมาออกแบบการแสดงซึ่ง
เป็นโอกาสที่ดี อาจารย์สอนศิลปะมักเลือกให้ผมมาเป็นผู้นำทีม อาจารย์วิลักษณ์
ศรีป่าซาง มีผลงานมากมายในด้านวรรณคดี ภาษาไทย และศิลปวัฒนธรรมล้านนา
และถ่ายทอดความรู้ อาจารย์ลิปิกร มาแก้ว สอน ภูมิปัญญาด้านศิลปวัฒนธรรม
ล้านนาให้กับนักเรียน สมัยนั้นอาจารย์สอนวาดภาพที่ดีที่สุดของเราคือ
อาจารย์ศุภวัตร ทองละมุล

เวลานั้นผมเริ่มทำงานเป็นผู้แสดงนำในงานเทศกาล มันเป็นงานที่ยอดเยี่ยมถ้าคุณ
เก่งและทำเงินเพื่อชีวิตโดยไม่มีข้อจำกัด  มีคนแนะนำให้ผมไปเรียนศิลปะไทยที่
คณะวิจิตรศิลป์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ นี่เป็นสาขาวิชาที่ตัวผมเองต้องการ มี
ความรู้สึก ตื่นเต้นมากเมื่อทราบว่ามีสาขาวิชาให้เรียนที่ตรงกับความรู้สึกอยากจะ
เรียน

ผมเรียน จบปริญญาตรีและปริญญาโท ซึ่งผมได้มีโอกาสเรียนกับ

อาจารย์วิถี พานิชพันธ์ ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปะ วัฒนธรรม และประเพณี
ล้านนา และรองศาสตราจารย์ รศ.ดร.วรลัญจก์ บุณยสุรัตน์ คณบดีคนปัจจุบัน ซึ่ง
เคยเป็นหัวหน้าภาควิชาศิลปะไทย ที่เข้ามาสนับสนุนการแสดง
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่อย่างเสมอมา และนำกลุ่มทำงานการแสดงเดินทางไปโชว์
การฟ้อนในที่ต่างๆ

ในช่วงเวลานั้นทำให้ผมและทีมงานได้เดินทางไปแสดงในงานระดับนานาชาติมาก
ขึ้น เช่น ในสหรัฐอเมริกาและญี่ปุ่น ผมมีโอกาสเดินทางไปแสดงงาน มากกว่าสิบ
ครั้งต่อประเทศ และมีโอกาสได้ไปฝรั่งเศส จีน อินเดีย เกาหลี ไต้หวัน บาหลี
อินโดนีเซีย ผมทำงานตามความฝันตั้งแต่สมัยเรียน เมื่อผมเรียนจบ ผมอยาก
ทำงานด้านศิลปะไปตลอด  ผมหวังว่าจะยกระดับชีวิตการทำงานของตนเอง ความ
ฝันของผมเป็นจริง!

ผมแต่งงานกับสาวอีสาน เธอเรียนจบจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่เช่นเดียวกับผม
แต่ในสาขาอื่น เธอจบการศึกษาจากคณะสังคมศาสตร์  มีลูกชายหนึ่งคน

ในปี 2540 ศิลปะการแสดงของล้านนาเฟื่องฟู ทั้งดนตรีและเครื่องสาย มีกลุ่ม
ดนตรีล้านนาร่วมสมัยที่เรียกตัวเองว่า วงช้างสะโตน ออร์เคสตรา ซึ่งรวบรวมไว้
ตั้งแต่จบปริญญาตรี การแสดงดนตรีล้านนาและศิลปวัฒนธรรมล้านนาซึ่งล้วนมา
จากโรงเรียนเก่าของผม โรงเรียนปรินส์รอยแยลส์วิทยาลัย พบกันอีกครั้งที่คณะ
วิจิตรศิลป์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ การบรรเลงเพลง ของวงช้างสะโตน สามารถใช้
ในพิธีเปิดได้ สามารถใช้กับวงร็อคหรือวงออเคสตราได้เช่นกัน เป็นจุดขายที่โดด
เด่นมากในขณะนั้น

ฟ้อนเจิงและระบำดาบเป็นสิ่งที่เราไม่สามารถละทิ้งได้ มีโอกาสได้สอนนักศึกษา
ต่างชาติจากประเทศญี่ปุ่น

ในปี 2557 ผมได้เป็นผู้อำนวยการโฮงเฮียน สืบทอดภูมิปัญญาล้านนาซึ่งมีอาจารย์

ชัชวาลย์ ทองดีเลิศ ประธานมูลนิธิสืบล้านนา และอาจารย์มาลา คำจันทร์ ศิลปิน
แห่งชาติ ภาควิชาวรรณคดี ประจำปี 2556 ขอเชิญผมเข้า ร่วมงาน การเปิดสอน
ต้องมาทุกฤดูร้อน  องค์กร และหน่วยงานทางการศึกษา  ตั้งแต่เชียงใหม่ ลำพูน
ลำปาง เชียงราย น่าน พะเยา แม่ฮ่องสอน และกรุงเทพฯ และจังหวัดระนครศรี
อยุธยา จะส่งนักเรียนไปฝึกเสมอ มีการทำสารคดี การแสดงต่างๆองค์ประกอบ
ทั้งหมดเกี่ยวกับมวยโบราณของล้านนาไทย